Alpe Adria – transalp z Salzburga do Grado nad Adriatykiem | Good for Gravel

Do Salzburga – posadowionego u podnóża Alp – przybędziemy około południa i kolejną część dnia poświęcimy na jego zwiedzanie.

Starówka Salzburga jest jedną z najpiękniejszych na świecie. Bogactwo architektoniczne, obejmujące budowle średniowieczne, romańskie, renesansowe, barokowe, a także klasycystyczne, przyczyniło się do wpisania tej części miasta na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Warto wypić tu kawę, np. w słynnej Cafe Tomaselli, najstarszej działającej kawiarni Europy zachodniej, ulubionym miejscu spotkań zarówno W.A. Mozarta, jak i innego słynnego kompozytora austriackiego J.Haydna.

Naocznym znakiem rozpoznawczym miasta, jest twierdza Hohensalzburg, zbudowana w 1077 roku, potężna budowla wznosi się nad starówką. Jest to największa w całości zachowana forteca w Europie Środkowej – nigdy nie została zdobyta.

Salzburg na całym świecie znany jest przede wszystkim jako miejsce narodzin Wolfganga Amadeusza Mozarta. Blisko ćwierć wieku mieszkał tam Mozart, co dokumentuje  pieczołowicie restaurowany dobytek kultury materialnej i duchowej, domy, mieszkania, portrety, listy, liczne kompozycje. Wszystko to można obejrzeć lub wysłuchać w zabytkowych wnętrzach, w których „czas się zatrzymał”. ©

Salzburg – Hellbrunn – Hallein – Golling – Bluntautal – Werfen – Bischofshofen – St. Johann im Pongau – Alpendorf

Pierwszy etap podróży Alpe-Adria prowadzi z Salzburga do miejscowości St. Johan in Pongau. Cały czas na południe doliną rzeki Salzach, w górę jej biegu, w otoczeniu Północnych Alp Wapiennych, będziemy jechać lekko wznoszącym się szlakiem, podziwiając wokół górskie ściany, wodospady, doliny i wąwozy, a wśród nich wioski i miasteczka, zabytkowe pałace i zamki.

Tuż po wyjeździe z Salzburga odwiedzimy jeden z najwspanialszych pałaców renesansowych po północnej stronie Alp – zbudowany w 1612 roku u podnóża góry Hellbruńskiej jako letnia rezydencja księcia arcybiskupa Salzburga – pałac Hellbrunn ze słynnymi wodnymi ogrodami.

Dalej udamy się do miasteczka Hallein, ze starówką pełną zabytkowych kamienic i placyków. Miasto rozwinęło się dzięki wydobyciu soli, którą odkryli i wydobywali tutaj już 2500 tyś. lat temu Celtowie.

W okolicach miejscowości Golling zobaczymy wysoki na 80 metrów wodospad. Krótka, odświeżająca wędrówka w górę specjalnie przygotowanym szlakiem, pozwala dotrzeć do samego źródła wodospadu. Pojedziemy także w głąb malowniczej doliny Bluntautal, prowadzącej wzdłuż potoku Torrener Ache, gdzie w krystalicznie czystych jeziorkach odbijają się alpejskie szczyty.

Za Golling czeka nas krótki podjazd na położoną na wysokości 552 m n.p.m, pomiędzy pasmami Tennengebirge i Hagengebirge, przełęcz Lueg. Stąd trasa prowadzi imponującą wąską doliną wśród wznoszących się niemal pionowo na wysokość 1 000 metrów skał do miejscowości Werfen. Tutaj na wysokiej skale stoi zbudowany w XI wieku potężny, obronny zamek Hohenwerfen. Widokowo położony w otoczeniu Alp Berchtesgadeńskich i masywu gór Tennengebirge, znany jest z produkcji filmowych.

Zanim zakończymy dzisiejszą podróż w widokowo położonym kurorcie Alpendorf koło St. Johann im Pongau odwiedzimy jeszcze Bischofshofen, alpejskie miasteczko znane przede wszystkim z odbywającego się tutaj Turnieju Czterech Skoczni. ©

Alpendorf – St. Johan im Pongau – Schwarzach im Pongau – Dorfgastein – Bad Hofgastein – Bad Gastein

Dzisiejszy dzień rozpoczynamy od wędrówki po jednym z najciekawszych alpejskich wąwozów – Lichtensteinerklamm. Przez tysiące lat wodospady i rwące wody górskiego potoku Grossarler Ache wyrzeźbiły jeden z najdłuższych i najgłębszych alpejskich wąwozów. Przed nami kilometrowa wędrówka specjalnie przygotowanymi wykutymi w skale ścieżkami i mostkami przyklejonymi do skał, głęboko wśród wznoszących się do 300 metrów skalnych ścian. Po obejrzeniu tego naturalnego spektaklu, pojedziemy dalej.

Znaczna część dzisiejszej podróży to trasa wzdłuż rozległej doliny Gasteinertal, gdzie czekają nas największe na całej trasie przewyższenia.

Pierwszy podjazd czeka nas po około 7 kilometrach, jeszcze w dolinie Salzach, za miejscowością Schwarzach. Na kilkukilometrowym odcinku do miejscowości Klammstein trzeba pokonać około 250 metrów przewyższenia. Tutaj rozpoczyna się, słynąca z wód termalnych, dolina Gasteinertal, do której wjedziemy 1,5 kilometrowym tunelem.

Przez kolejne 20 kilometrów szlak Alpe-Adria prowadzi  łagodną, rozległą doliną, wśród łąk, wsi i miasteczek, jak Dorfgastein, Bad Hofgastein, cały czas z widokami na Alpy Salzburgskie. W końcu zobaczymy potężne szczyty Wysokich Taurów i miejscowość Bad Gastein. Dojazd do niej wymaga pokonania kolejnego stromego podjazdu. Miasto, bowiem to alpejski kurort położony na wysokości 1 000 m n.p.m  przyklejony do skał. Przez środek miejscowości widowiskowo spływa potężny wodospad. Miasto ma charakterystyczną zabudowę, tworzącą atmosferę  starego uzdrowiska.
Na cały świat rozsławia je występujące tu bogactwo wód i źródeł termalnych. Ich lecznicze właściwości zostały odkryte już 2000 lat temu przez Rzymian. Sława wód termalnych Bad Gastein osiągnęła pierwszy szczyt  w XVI wieku. Po okresach wzlotów i upadków, w XX wieku wybudowano tutaj linię kolejową co  sprawiło, że Bad Gastein stało się  łatwo dostępne. Chętnie przybywali tu wielcy europejscy politycy, a w czasach Bismarcka kurort ochrzczono nawet mianem „łaźni dyplomatów”. Uzdrowisko rozsławili znani goście jak Cesarzowa Elżbieta, książę Bismarck, Schubert, Schopenhauer i wielu innych. ©

Bad Gastein – Böckstein – Mallnitz – Obervellach – Möllbrücke – Spittal an der Drau – Seeboden – Millstatt – Dellach – Döbriach

Na początek dzisiejszego dnia czeka nas około 4 kilometry lekkiego podjazdu do stacji kolejowej Böckstein, a skąd 11 minutowa przeprawa pociągiem. Celem jest przedostanie się przez najpotężniejsze pasmo górskie Wysokich Taurów na południową stronę Alp do miejscowości Mallnitz. Jak na transalp superlight przystało, przeprawa ta odbywa się pociągiem pod Alpami, tunelem zwanym Tauernschleuse z Boeckstein do Mallnitz.

Mallnitz to mała górska wioska, urokliwie położona wysoko w dolinie, otoczona alpejskimi szczytami Wysokich Taurów.

Jesteśmy po południowej stronie Alp w austriackiej Karyntii. To słoneczna alpejska kraina słynąca z gór i jezior.

Odtąd profil szlaku prowadzi zasadniczo w dół, jednak jeszcze kilka podjazdów trzeba będzie pokonać. Miasta nabierają coraz lżejszego charakteru z nutką południa.

Znaczna część dzisiejszej podróży przebiega w dolinie Mölltal, którą otaczają dochodzące do 3 000 metrów szczyty dwóch pasm górkich Reißeckgruppe na północy i Kreuzeckgruppe na południu.

Z Mallnitz pojedziemy ścieżką poprowadzoną wysoko na zboczu wzdłuż dawnej linii kolejowej oglądając wspaniałe alpejskie krajobrazy. Potem kilka serpentyn w dół doprowadzi nas do miejscowości Obervellach, skąd już dołem wzdłuż rzeki Möll dojedziemy do Möllbrücke. Tutaj trasa łączy się z najsłynniejszym szlakiem rowerowym Karyntii – Drauradweg, prowadzącym wzdłuż rzeki Drawy.

Dojedziemy tym szlakiem do miasteczka Spittal an der Drau, z perłą architektury renesansowej Austrii – pałacem Porcia.

Karyntia słynie z malowniczo położonych jezior i dzisiejszy dzień zakończymy nad jednym z nich, zbaczając nieco z głównego szlaku Alpe-Adria. Ze Spittal czeka nas krótki i przyjemny podjazd aby dostać się nad jezioro Millstätter See. Pojedziemy panoramicznymi ścieżkami poprowadzonymi nad samym jego brzegiem. Chętni mogą przedłużyć dzisiejszą trasę wybierając się na przejażdżkę dookoła jeziora (30 km | 360 m). Osłonięte od północy wysokim pasmem gór, słoneczne jezioro Millstätter See jest drugim największym i najgłębszym jeziorem w Karyntii. Zatrzymamy się w jednym z miasteczek położonych nad samym jego brzegiem. ©

Döbriach – Kellerberg – Villach – Arnoldstein – Maglern – Tarvisio

Dzisiaj kolejny dzień w otoczeniu alpejskich krajobrazów. Udajemy się w kierunku granicy austriacko-włoskiej, którą przekroczymy pod koniec dnia i nocleg spędzimy już we Włoszech.

Początkowo jeszcze nad brzegiem jeziora Millstätter See, po kilku kilometrach czeka nas jedyny dzisiaj wymagający podjazd – na odcinku około 4 kilometrów będzie do pokonania 240 metrów przewyższenia. Tuż za nim nagroda – spektakularny zjazd do doliny Drawy. Ścieżką rowerową nad samym brzegiem rzeki, dojedziemy do Villach, drugiego największego miasta Karyntii. Obejrzymy centralny plac miasta z kolorowymi kamieniczkami i zabytkowym kościołem św. Jakuba z najwyższą w Karyntii – 94 metrową kościelną wieżą.

Pojedziemy dalej z widokami na okazałe, skaliste szczyty Alp Gailtalskich. Za Villach opuścimy dolinę Drawy a szlak prowadzi wzdłuż jej dopływu, rzeki Gail. Mijając liczne małe miejscowości, będziemy zbliżać się do granicy austriacko-włoskiej. Trasa przebiega tutaj częściowo w będącym pod ochroną parku naturalnym Dobratch, z imponującym grzbietem skalnym Dobratch.

Za miejscowością Thörl-Maglern, przekraczamy granicę i wjeżdżamy do włoskiego regionu Friuli-Wenecja Julijska. Po około 7 kilometrach jazdy wśród skalistych ścian, dotrzemy do Tarvisio, znanego kurortu położonego w dolinie Val Canale, którą od północy otaczają pasma górskie Karawanek i Alp Karnickich, a od południa Alpy Julijskie.

Ze względu na przygraniczną lokalizację miasto i region ma ciekawy charakter, który tworzy mieszanina wpływów kulturowych trzech nacji: Włoch, Austrii i Słowenii.

We Włoszech, tuż za granicą rozpoczyna się wyjątkowo urokliwa część podróży szlakiem Alpe-Adria, poprowadzona ścieżką rowerową po dawnej linii kolejowej. Ścieżka wije się w wąskiej dolinie, czasami dołem, czasami wysoko po górskich zboczach, przez liczne tunele i mostki.

Na nocleg zatrzymamy się w Tarvisio, alpejskim kurorcie w dolinie Val Canale. Nadszedł czas na włoską kolację 🙂 ©

Tarvisio – Malborghetto – Pontebba – Dogna – Chiusaforte – Moggio Udinese – Carnia – Venzone – Bordano – Gemona del Friuli – San Daniele del Friuli

Ostatni odcinek wśród górskich – alpejskich krajobrazów, dość długi, ale profil trasy prowadzi wyraźnie w dół. Większa część dzisiejszej podróży przebiega doliną Canal del Ferro, wzdłuż rzeki Fella. Dolina oddziela dwa alpejskie pasma – Alpy Julijskie i Karnickie. Pojedziemy znów świetnie przygotowaną ścieżką rowerową – dawnym szlakiem kolejowym – podziwiając gęsto zalesiony, friulski, alpejski krajobraz.

Raz po raz mijając małe górskie miasteczka o długiej historii jak Malborghetto, Pontebba, Dogna, Chiusaforte, Resiutta, Moggio Udinese, czy Venzone. Venzone – średniowieczne miasto zbudowane po 1976 roku – to pomnik narodowy, jeden z najwspanialszych przykładów restauracji w zakresie architektury i sztuki. Zniszczone doszczętnie w czasie tragicznego trzęsienia ziemi w maju 1976 roku miasteczko zostało od podstaw odbudowane tak, jak wyglądało w średniowieczu.

Za potężnymi obronnymi murami stoją zabytkowe budowle – katedra św. Andrzeja, ratusz mieszczący się w okazałym wenecko-gotyckim pałacu, czy tajemnicza kaplica św. Michała, w której można zobaczyć słynne mumie z Venzone. Sam Napoleon podobno przyjechał tu specjalnie by je obejrzeć. Pierwsze doskonale zmumifikowane ciała odkopano tu już w 1647 roku. W sumie 42 mumie, z których w trzęsieniu ziemi przetrwało tylko kilka. Była wśród nich także mumia księcia Bolesława Bytomskiego – jednego z ostatnich Piastów.

Za Venzone krajobraz już istotnie się zmieni. Powoli zaczniemy wjeżdżać w region Niziny Weneckiej. Znów nieco odjedziemy od głównego szlaku Alpe-Adria i na nocleg zatrzymamy się w okolicy miasteczka San Daniele del Friuli. To region gdzie wytwarza się słynną włoską szynkę Prosciutto di San Daniele. Oczywiście należy ją skosztować w jednej z lokalnych prosciutterii, bo mimo, że jada się ją na całym świecie, to tylko w San Daniele jest odpowiednio cienko pokrojona. ©

San Daniele del Friuli – Udine – Lovaria – Buttrio – Manzano – Corno di Rosazzo – Capriva del Friuli

Dzisiaj czeka nas spokojna trasa z nielicznymi pagórkami.

Przedpołudniem dotrzemy do jednego z największych miast regionu Friuli-Wenecja Julijska, historycznej jego stolicy – Udine. Po drodze przejedziemy jeszcze przez kilka maleńkich, ale swoją historią sięgających czasów wczesnochrześcijańskich, miasteczek. W Udine zatrzymamy się na dłużej aby dokładniej zwidzieć to bogate, pełne pięknych zabytków miasto. Prawie 400 lat panowania Republiki Weneckiej, zostawiło swój ślad między innymi w architekturze. Zobaczymy przepiękne pałace jak Loggia del Lionello, czy Loggia di S. Giovanni, z charakterystyczną wieżą zegarową, czy słynny Plac Wolności (Piazza Libertà) jeden z najwspanialszych placów z czasów Weneckich w Italii. Charakterystycznym punktem miasta, jest położony na wzgórzu, zbudowany w XVI wieku zamek, skąd przy dobrej pogodzie, można już zobaczyć Adriatyk. Uliczki zabytkowej części Udine są pełne sklepów, barów i kafejek, gdzie absolutnie warto zatrzymać się na chwilę.

Za Udine znów odbijemy od głównego szlaku Alpe-Adria, aby zakończyć dzień w winiarskim regionie Collio. Pojedziemy dróżkami wśród falujących pól winorośli, mijając mniejsze i większe osady z kamienną architekturą.

Region Collio, doceniany przez koneserów wina, ukryty skarb włoskiego winiarstwa. Słynie przede wszystkim z wyśmienitych win białych, podobno najlepszych we Włoszech, stosownie więc będzie należało zakończyć ten dzień. ©

Capriva del Friuli – Palmanova – Cervignano del Friuli – Aquileia – Grado – Grado-Pineta

Grand finale – docieramy nad Adriatyk.

Rano opuścimy wzgórza winiarskiego regionu Collio i dalej pojedziemy wśród trzcin i kanałów, przez rolniczą, płaską nizinę Wenecką. Po drodze odwiedzimy wpisane na listę UNESCO miasto Palmanova – zwane miastem idealnym. Zostało zbudowane w XVI wieku w kształcie dziewięcioramiennej gwiazdy i ten perfekcyjnie symetryczny układ urbanistyczny z czasów renesansu, można oglądać do dziś w niezmienionej formie.

Przed dotarciem nad Adriatyk zobaczymy jeszcze jedno, niezwykle cenne i również wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, miasteczko Akwileja (Aquileia). Dziś mała osada, w początkach swojego istnienia była jedną z największych metropolii wczesnochrześcijańskich na świecie. Najcenniejszym zabytkiem jest znajdująca się w katedrze, świetnie zachowana, pochodząca z IV wieku mozaika, największa tego typu na świecie.

Wyjeżdżając z Akwileji coraz wyraźniej poczujemy morską bryzę, niebawem dotrzemy do celu, położonego na lagunie Grado. Zwane północnym krewnym Wenecji, w czasach wczesnochrześcijańskich było od niej większe.

Dzisiaj to z jednej strony rybacki port z kanałami pełnymi łódek oraz ładną małą starówką, a także wakacyjny kurort z rozległymi piaszczystymi plażami. ©