Bukowina i Maramuresz – historia żyje

Surdesti – Plopis – Cavnic – Budesti – Calinesti – Ocna Şugatag – Vadu Izei

Podróż rozpoczyna się w otoczeniu łąk, sadów owocowych i stogów siana, w samym sercu Maramuresz.

Pierwszą cerkiew z 1767 roku, wpisaną na listę  UNESCO, zobaczymy w Surdesti. Jest ona najwyższym, starym tradycyjnym kościołem drewnianym w Europie i jednym z najwyższych na świecie. Sama okazała wieża wznosi się na 54 metry do nieba. Do budowy wieży, jak i jej mocowania nie użyto żadnego gwoździa. Wnętrze zdobią kolorowe akwarelowe malowidła na płótnach.

Tuż obok znajduje się maleńka wioska Plopis, a w niej kolejny, wpisany na listę UNESCO, drewniany kościółek. Jest wyjątkowo mały – ma 17 metrów długości
i 7 metrów szerokości. Powstał w 1798 roku z inicjatywy 49 rodzin, z których każda złożyła się na jego budowę. Jako, że tutejsi mieszkańcy słyną ze swych snycerskich umiejętności, nie dziwi, że świątynia jest wyjątkowo piękna. A uroku dodaje jej jeszcze malownicze położenie.

Nieustannie w otoczeniu łagodnie falujących wzgórz, pokrytych łąkami, polami uprawnymi, małymi i większymi osadami wiejskimi, meandrującą drogą dotrzemy do położonej w dolinie Cosau wsi Budesti.

Wydaje się, że życie toczy się tu jak przed wiekami, w drewnianych domach, za drewnianymi bramami i płotami. Wśród nich, trzeci już dzisiaj drewniany kościółek z listy UNESCO. Wzniesiony w 1643 roku mieści cenną kolekcję ikon malowanych na szkle, jak i piętnastowiecznych drewnianych, dwustronnie malowanych. Szczególnie cenny, jest namalowany przez Alexandra Ponehalskiego, kolorowy fresk z Sądem Ostatecznym, który przetrwał w całości od 1762 roku.

Dzień zakończymy w wiosce Vadu Izei gdzie łączą się dwie z największych rzek Maramuresz Iza i Mara. W tradycyjnej maramureskiej zagrodzie, w drewnianych chatach odpoczniemy, chłonąc atmosferę tutejszego życia, które toczy się jakby wolniej. W wiosce można odwiedzić tradycyjne pracownie rzemieślnicze, np. wikliniarza, pisarza ikon, tkacza dywanów, czy wełnianych koców. Ich właściciele chętnie prezentują swoje prace. ©

Vadu Izei – Góry Gutai/Ignis – Sapanta – Syhot Marmaroski – Vadu Izei

Pierwsza część dzisiejszej trasy, jedna z najbardziej wymagających podczas całej podróży, wiedzie przez Góry Gutai. Z lokalnym przewodnikiem górskim pojedziemy daleko i wysoko w góry, by zobaczyć wspaniałe dzikie karpackie krajobrazy, całkowicie odcięte od cywilizacji. Docierają tu właściwie tylko pasterze ze swoimi owcami.

Po kilku godzinach obcowania wyłącznie z przyrodą powrócimy do cywilizacji by zobaczyć dwa charakterystyczne miejsca w najnowszej historii Maramuresz – Muzeum Memorial w Syhocie Marmaroskim oraz Wesoły Cmentarz we wsi Sapanca. ©

Vadu Izei – Oncesti – Nanesti – Barsana – Glod – Poienile Izei – Botiza – Bogdan Voda – Vişeu de Sus

Dzisiejsza trasa wiedzie słynną doliną rzeki Izy, szeroką, nasłonecznioną, otoczoną wzgórzami, za którymi widać wysokie szczyty Gór Rodniańskich i Maramureskich. Wzdłuż doliny usiane są małe wsie ze wspaniale zachowaną drewnianą zabudową, oraz licznymi drewnianymi cerkwiami. To region, w którym tradycja niedzielnych parad w barwnych ludowych strojach jest najpełniej kultywowana.

Barsana, bardzo długa, rozciągająca się wzdłuż rzeki i rozrzucona po okolicznych wzgórzach wieś, mieści liczne przykłady tradycyjnego budownictwa, szczególnie misterne bramy, które zdobią nie tylko zabytkowe zagrody, ale także nowsze domostwa.  Odwiedzimy tu kolejną wpisaną na listę UNESCO drewnianą cerkiew Ofiarowania Maryi w Świątyni, zbudowaną w 1711 roku. Wewnątrz cerkwi znajdują się barokowe i rokokowe malowidła z 1806 roku, dzieło Teodora Hodora. Początkowo maleńki kościółek był częścią kompleksu klasztornego, zniszczonego w 1791 roku. Kościółek ocalał jako jedyna część kompleksu, a na początku XIX wieku został przeniesiony na miejsce, w którym się aktualnie znajduje.

W miejsce dawnego kompleksu klasztornego, zbudowano na początku lat 90 tych nowy. Architektonicznie jednak wiernie nawiązuje do tradycyjnego budownictwa Maramuresz. Szczególnie ciekawa jest cerkiew Dwunastu Apostołów z wysoką na 56 metrów wieżą. Znajduje się tu też szereg innych budowli, jak altana osłaniająca studnię z ciekawym pofalowanym drewnianym dachem, zabudowania mieszkalne i gospodarcze  z misternymi krużgankami i dachami krytymi gontem. Wszystko połączone zadbanymi alejkami tonącymi w kwiatach.

Za Barsaną odbijemy na południe od doliny Izy w kierunku Poienile Izei, gdzie mieści się wpisana na listę UNESCO drewniana Cerkiew Świętej Paraskewy zbudowana w 1604 roku. Dość wymagający górzysty teren wynagrodzą nam wspaniałe, sielankowe, charakterystyczne dla Maramuresz krajobrazy – tarasowe wzgórza, usiane kopkami siana i letniarkami, malowniczo wijące się drogi i wioski. ©

Vişeu de Sus – Moisei – Borsa – Przełęcz Prislop – Carlibaba

Z Vişeu de Sus pojedziemy wzdłuż doliny rzeki Viseu – przejedziemy jej górną częścią, otoczoną wysokimi pasmami górskimi.

Od południa rozciągają się góry Rodniańskie,  zwane Alpami Rodniańskimi, od północy pokryte połoninami góry Maramureskie, a przed nami, od wschodu główny grzbiet Karpat z przełęczą Prislop, której pokonanie jest kulminacją dzisiejszej trasy.

Zanim pokonamy przełęcz Prislop – przejedziemy przez kilka większych i mniejszych starych górniczych i turystycznych miasteczek jak Moisei, Borsa, Baia Borsa.

Wiele obrazów, uznawanych za „kwintesencję Karpat” będzie towarzyszyło przeprawie przez wznoszącą się na wysokość 1 416 m n.p.m. przełęcz. Oddziela ona Góry Maramureskie od Gór Rodniańskich i jest naturalną granicą pomiędzy Maramureszem a Bukowiną – drugą krainą na trasie naszej podróży.

Z przełęczy Prislop, nie odmówimy sobie widokowego 30- kilometrowego zjazdu do miejscowości Carlibaba, skąd czeka nas transfer samochodem do Mănăstirea Humorului, wioski, z której rozpoczniemy zwiedzanie Bukowiny. ©

Mănăstirea Humorului – Plesa – Solonetu Nou – Cacica – Ciprian Porumbescu – Gura Humorului – Mănăstirea Humorului

Bukowina to region o ważnym znaczeniu historycznym dla całej Rumunii, będący sercem państwowości Mołdawii. Oprócz wielu zabytków o najwyższej wartości w skali światowej – malowanych klasztorów z XV i XVI w., jest tu też szczególnie bogata materialna kultura ludowa – od powszechnie noszonego stroju ludowego, po unikalne w stylu, ciekawe budownictwo wiejskie, harmonijnie wpisane w krajobraz.

A krajobraz Bukowiny jest wyjątkowy – szerokie doliny, łąki i połoniny, a także grzbiety górskie przypominające charakterem polskie Beskidy, choć niektórzy twierdzą, że urodą je przewyższające. Rumuni nazywają ten region „dulce Bucovina”.

Dwie malowane cerkwie – Voronet, uznawaną za najpiękniejszą i nazywaną kaplicą sykstyńską wschodu oraz cerkiew Humor zobaczymy dzisiejszego dnia.

Odwiedzimy także polskie wsie na Bukowinie. Bukowina położona jest częściowo w Rumunii, częściowo na Ukrainie. Obok Rumunów i Ukraińców, żyją tu inne narodowości: Ormianie,  Romowie, Niemcy, Żydzi, Węgrzy a także Polacy. Nasi rodacy osiedlali się tu już w XIV wieku kiedy Bukowina, leżąca na terytorium ówczesnej Mołdawii, była lennem Polski.

Wioski, które odwiedzimy zostały zasiedlone przez Polaków w XVIII i XIX wieku.
W położonej na wzgórzu Pleszy (Plesa) mieksza około 70 rodzin i prawie wszyscy są Polakami. Do kolejnej wioski Nowego Sołońca (Solonetu Nou) polscy osadnicy przybyli w 1835 roku z ukraińskiej części Bukowiny, a wcześniej wyemigrowali z terenów pogranicza żywiecko-czadeckiego.W wioskach znajdują się polskie szkoły, kościoły, cmentarze.

Do wsi Kaczyka (Cacica) Polacy sprowadzili się za panowania austriackiego już w 1788 roku po to, aby zbudować a potem pracować, w powstającej tutaj kopalni soli. Sprowadzono tu 20 polskich rodzin z Bochni i Wieliczki. Dziś  oprócz zabytkowej kopalni soli, którą można zwiedzać, wieś przyciąga katolików z całej Rumunii, gdyż znajduje się tutaj wybudowane na początku XX wieku sanktuarium maryjne.

Podróżując przez bukowińskie wioski, zobaczymy liczne przykłady typowego staro-bukowińskiego budownictwa. W oczy rzucają się liczne zagrody z kolorowymi, bogato zdobionymi fasadami. Przy czym, zdobienia te stanowią tradycyjne regionalne wzory spotykane także np. na ubraniach. Zamiłowanie do kolorów i zdobień, praktykowane od setek lat w tym regionie, jest wciąż żywe i przejawia się w różnych formach. ©

Mănăstirea Humorului – Voronet – Stulpicani – Slatioara – Campulung Moldovenesc – Sadova – Vatra Moldovitei

Dziś cały dzień będą nam towarzyszyć górskie widoki, mamy bowiem do pokonania dwie przełęcze.

Najpierw czeka nas kilkanaście kilometrów widokowej trasy wśród górskich krajobrazów obrzeża Gór Rarau. Pojedziemy rozległymi dolinami w otoczeniu pięknych świerkowych lasów. Mijając po drodze oddalone od cywilizacji wioski Slatioara, Gemenea, Stulpicani z tradycyjną bukowińską architekturą.

Potem przejedziemy słynną z niezwykłej urody doliną Sadovy, aby w końcu dotrzeć do dzisiejszego celu – wioski Vatra Moldovitei i zobaczyć wpisany na listę UNESCO malowany klasztor Moldovita,

Klasztor Moldovita powstał na miejscu zniszczonego podczas trzęsienia ziemi kościółka datowanego na 1410 rok.

Opasłe mury z wieżami obronnymi strzegą położonej wśród kwiatowych ogrodów malowanej cerkwi. W palecie barw dominują nasycone kolory: niebieski, czerwony i żółty. Zewnętrzne freski  przetrwały od 1537 roku, kiedy to stworzył je Toma Zugravul z Suczawy, ten sam artysta, który ozdobił cerkiew w Humor. Najcenniejszym malowidłem jest scena „Oblężenia Konstantynopola” w roku 626 przez Awarów, umieszczona na ścianie południowej. Znajduje się tu także dobrze zachowane Drzewo Jessego. Okrągłą absydę zdobią liczne figury proroków, apostołów, świętych i mnichów. Ściany przedsionka w całości poświęcone są przedstawieniu Sądu Ostatecznego.

Vatra Modovitei – cicha i sielska wieś w dolinie rzeki Moldovita – tutaj zatrzymamy się na nocleg. ©

Vatra Moldovitei – Raşca – Argel – Brodina – Putna

Dziś udamy się do wsi Putna,  gdzie mieści się jeden z największych i najważniejszych zespołów klasztornych na Bukowinie – ufundowany przez największego hospodara mołdawskiego – księcia Stefana Wielkiego, uznanego świętym rumuńskiej cerkwi prawosławnej, pochowanego także tutaj wraz ze swoja rodziną. Przez co jest to jedno z najważniejszych miejsc kultu w Rumunii i przyciąga co roku duże rzesze pielgrzymów.

Do Putnej pojedziemy, najpierw w górę rozległej doliny Moldovity, a potem wzdłuż samej granicy z Ukrainą. Cały dzień będą nam towarzyszyć typowo bukowińskie krajobrazy. ©

Putna – Bivolaria – Marginea – Sucevita – Ciumarna – Vatra Moldovitei

Pierwszym celem dzisiejszego dnia jest wpisana na listę UNESCO malowana cerkiew we wsi Sucevita .

Po drodze odwiedzimy wioskę Marginea, słynącą z wyrabianej tutaj czarnej ceramiki. Niestety, z istniejących przez lata wielu małych zakładów garncarskich, został tylko jeden. Podtrzymuje on tradycję, której historia sięga czasów Daków. Technologia produkcji jest następująca: najpierw naczynia są wypalane przez osiem godzin przy otwartym piecu nad ogniem z jodłowego drewna, a następnie kolejne osiem godzin przy zamkniętym piecu nad rozżarzonym węglem. Finalnie powstają czarne, gładkie naczynia, a ich powierzchnie ozdabia się tylko subtelnymi wzorami.

Nieopodal leży wieś Sucevita. Znajdujący się tutaj zespół klasztorny otoczony z czterech stron potężnym murem, z czterema basztami i wieżą bramną, w środku mieści piękną malowaną cerkiew z dominującą szmaragdową zielenią. Widok na monastyr Sucevita z pobliskiego wzgórza uchodzi za jeden z najwspanialszych w całej Rumunii.

Ostatni etap podróży po Bukowinie przebiega przez przełęcz Ciumarna.

Pełna zakrętów, w większości zalesiona droga prowadzi na szczyt przełęczy (1109 m.n.p.m.). Znajduje się tu osobliwy pomnik – wysoka na 7 m rozłożona dłoń, wokół której wije się droga zakończona mostem. Jest to uhonorowanie „bohaterów pracy”, których ręce zbudowały drogę przez przełęcz w 1969 roku.

Sama wieś Ciumarna słynie z tego, że oprócz Rumunów zamieszkują ją także Huculi, których pochodzenie i język związane są z obszarem Ukrainy. Huculi żyją w Rumunii w zachodniej części Bukowiny, między innymi we wsi Moldovita i Vatra Moldovitei oraz w części Maramureszu.

Na zakończenie podróży czeka nas długi zjazd z przełęczy Ciumarna do wsi Vatra Moldovitei. Można tu zobaczyć jedne z najwspanialszych bukowińskich krajobrazów. ©