„Uwolniona…” Albania | Road & Gravel

Tushemisht – Ochrid – Tushemisht

Podróż rozpoczyna się nad Jeziorem Ochrydzkim. Otoczone z każdej strony górami, jest ono najstarszym jeziorem w Europie i jednym z najpiękniejszych. Jego wody są najgłębsze (do 287 m) ze wszystkich jezior na Bałkanach i słyną z krystalicznej czystości.
Jest tak między innymi dlatego, że nie wpływa do niego żadna rzeka, a zasilane jest podziemnymi źródłami. Jedno z nich – Drilon wybijaja nad brzegiem jeziora, tuż przy granicy z Macedonią, i tworzy początek jedynej wypływającej z jeziora rzeki Drin. Wokół licznych bijących źródeł i wodnych kanałów utworzono park, z dającymi schronienie przed słońcem drzewami, ozdobnymi krzewami, mostkami i mnóstwem łabędzi i kaczek. Obok znajduje się miejscowość Tushemisht, w której nad brzegiem jeziora spędzimy dwa noclegi.
Miejscowość, jest znanym kurortem w Albanii, w XIX wieku upodobały ją sobie władze kraju – np. Król Zog I, a także Enver Hodża.

Okolice Jeziora Ochrydzkiego są ważnym miejscem dla rozwoju słowiańskiej literatury i kultury – tutaj powstała głagolica, a później cyrylica. Legendy głoszą też, że na brzegach jeziora zbudowano 365 świątyń, aby móc chwalić Boga codziennie w innej.

Do Albanii należy jedna trzecia Jeziora Ochrydzkiego – prawie całe wybrzeże zachodnie, pozostała część leży na terytorium Macedonii.
A ponieważ najsłynniejsze macedońskie miasteczko, historyczna Ochryda, leży na przeciwnym brzegu, tylko 30 km od granicy, postanowiliśmy pierwszy dzień podróży rowerowej przeznaczyć na wycieczkę do tego wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO miasta. Tym bardziej, że wiodąca do niego droga, wijąca się wzdłuż brzegu, na zboczach wysokich do ponad 2000 m gór Galiczica, zachwyca widokami. A tuż po przekroczeniu granicy, na klifie nad jeziorem stoi średniowieczny klasztor św. Nauma z zabytkową prawosławną cerkwią.
Pierwszą cerkiew św. Naum, uczeń Cyryla i Metodego, zbudował tutaj w 905 roku, a w 910 został w niej pochowany. Jego grób znajduje się w cerkwi do dzisiaj i jest celem licznych pielgrzymek.

W Ochrydzie spędzimy trochę czasu, żeby zobaczyć najcenniejsze zabytki, jak położoną na skalistym cyplu cerkiew św. Jana Teologa w Kaneo, starożytny teatr, a także odpocząć i popatrzeć na jezioro. Następnie powrócimy do Albanii tą samą drogą, oglądając widoki z zupełnie innej odwrotnej perspektywy.

Wieczorem, w jednej z przybrzeżnych knajpek skosztujemy słynnej ze swej smakowitości, występującej tylko w jeziorze Ochrydzkim, podobnej do pstrąga ryby koran. ©

Tushemist – Gurras – Podgorie – Korce – Voskopoje

Oddalimy się od Jeziora Ochrydzkiego, pedałując początkowo równinnymi terenami wzdłuż kanałów i pól uprawnych. Niebawem droga zacznie piąć się po łagodnych, trawiastych wzgórzach. Gdzieniegdzie porośniętych sadami jabłoni, a czasem winoroślą. Wina z tej okolicy uchodzą za najlepsze w Albanii. W oddali widać będzie zwartą bryłę, wysokiego masywu Galicica i Thate.
Po około 15 km wjedziemy w rozległą, położoną na wysokości 900 metrów kotlinę śródgórską, na której przeciwległym końcu leży Korcza – jedno z ważniejszych miast w Albanii. Jadąc do Korczy spokojnymi drogami prowadzącymi rozlewiskiem rzeki Devolit, przez urodzajne tereny rolnicze, zobaczymy albańskie wsie. Po lewej stronie wciąż towarzyszył nam będzie olbrzymi masyw gór Thate.

Zwiedzimy Korczę – dziś duży i ważny ośrodek edukacji i kultury Albanii. Faktycznie miasto zaczęło się rozwijać dopiero pod koniec XVIII wieku, kiedy to zniszczone zostało pobliskie Voskopoje – cel naszej dzisiejszej podróży.

Droga do Voskopoje wspina się przez malownicze pasma górskie na wysokość ponad 1 100 m n.p.m. Voskopoje, dziś zapomniana górska wioska, licząca około 700 mieszkańców, była od średniowiecza do końca XVIII wieku, jedną z ważniejszych metropolii w skali całych Bałkanów.

Miasto, nazywane wtedy Moschopolis,  założyli w XIV wieku Arumunowie i rozwinęli jako ważny ośrodek handlowy. Był to największy arumuński ośrodek w historii tego ludu i do dziś uważany przez nich za raj utracony. Szczyt prosperity przypada na okres około 1750 roku, kiedy to – jak podają niepotwierdzone źródła – miasto liczyło 30 tysięcy mieszkańców. Było tu 26 świątyń z wybitnie cennymi malowidłami. Voskopoje było wówczas słynnym na całe Bałkany ośrodkiem ikonopisarstwa. Miało bibliotekę, liczne szkoły, w tym jedną wyższą, szpital, drukarnię – jedyną poza Istambułem na całych Bałkanach.
Pod koniec XVIII wieku miasto zostało trzykrotnie ciężko zniszczone, reszty zniszczeń dopełniły wojny i czas reżimu komunistycznego.

Zachowało się jednak, częściowo w znacznej ruinie, siedem prawosławnych świątyń, niektóre z cennymi freskami, jak cerkiew św. Mikołaja, cerkiew św. Atanazego, cerkiew św. Archaniołów Michała i Gabriela, czy klasztor św. Jana Chrzciciela.

Zwiedzanie ich mocno pobudza wyobraźnie, podobnie jak spacer uliczkami pośród starej kamiennej zabudowy. Widokowo otoczona rozległymi panoramami górskimi Voskopoja, dziś niewielka wioska, ma w sobie czar dawnej świetności i jest jednym z najładniejszych miejsc w Albanii. Zatrzymamy się tu na nocleg.

Chętni będą mogli udać się jeszcze do położonej kilka kilometrów od Voskopoje, równie zapomnianej, lecz pięknej kamiennej górskiej wioski – Shipska, z cerkwią św. Jerzego, która w 2010 roku dostała europejską  nagrodę za najlepiej wykonaną rekonstrukcję. ©

Voskopoje – Erseke – Germenj

Dzisiejsza trasa jest jednym z trudniejszych górskich odcinków. Po kilkukilometrowym spektakularnym zjeździe, rozpocznie się wspinanie na kolejny płaskowyż. Będziemy jechać  na południe, mając z prawej strony dolinę rzeki Osum a z lewej potężne pasma gór Gramoz. Ich najwyższy szczyt Cukapecit ma 2 523 m n.p.m. Góry Gramoz są górami granicznymi, a ich szczytami przebiega granica z Grecją.
Podnóża gór Gramoz zamieszkuje w większości ludność arumuńska. Głównym jej zajęciem jest pasterstwo – hodowla owiec, kóz i bydła. Region słynie też z produkcji jabłek i pszczelarstwa.

Większa część trasy biegnie przez bezludne pasma górskie niemal całkowicie odsłonięte,  pokryte  łąkami i pastwiskami.
W końcu dojedziemy do głównego miasteczka regionu – Erseke – jednego z najwyżej położonych miast w Albanii (1030 m n.p.m.). Erseke to senne miasteczko, o szarej zaniedbanej postkomunistycznej architekturze. Jakby kompletnie nie pasowało do otaczającego go krajobrazu.
Dalsza część trasy prowadzi w dół, jednak trzeba będzie pokonać jeszcze kilka podjazdów. Góry są tutaj już częściowo zalesione.

Podziwiając dziewicze górskie krajobrazy, dojedziemy do – położonej w okolicach Lasu Germenj, słynącego z  czarnych sosen – farmy, w której zatrzymamy się na nocleg.
Z dala od wszelkiej cywilizacji, w otoczeniu malowniczej przyrody, słuchając śpiewu ptaków i odgłosów dzikich zwierząt, będziemy mieć okazję skosztować smacznych tradycyjnych albańskich specjałów, przygotowywanych wyłącznie z składników wyhodowanych na farmie. ©

Germenj – Permet- Gjirokastra

Dziś będziemy jechać dalej na południe. Oprócz początkowych 6 km, całość trasy prowadzi lekko w dół, będą jednak do pokonania liczne mniejsze podjazdy.
Początkowo nadal wśród dziewiczych, bezludnych górskich krajobrazów pasma Gramoz, do rozlokowanej wysoko na wierzchołkach wzgórz miejscowości Leskovik. Stąd zaczyna się kilkunastokilometrowy zjazd krętą drogą, biegnąca jakby tarasem przyklejonym do skalistego wzgórza. Z drugiej strony rozległe widoki na górską dolinę.

W końcu zjedziemy do słynnej doliny rzeki Vjose. Przejedziemy kilkadziesiąt kilometrów, jej górną częścią, podziwiając wokół widoki wysokich szczytów górskich Nemerçke-Dhembel-Trebeshine.

Po drodze odbijemy w bok, w dolinę potoku Lengarice aby zażyć kąpieli w słynnych naturalnych termalnych basenach Bënja. Sześć wybijających ciepłych źródeł tworzy tu różnej wielkości naturalne baseny, a kąpiel w nich oprócz walorów przyjemnościowych, ma też różnorakie działania lecznicze. W pobliżu tego naturalnego kompleksu znajduje się średniowieczny, kamienny turecki most Katiu, zachowany w bardzo dobrym stanie.

Po reklaksującej kąpieli zaplanowaliśmy półtoragodzinny transfer do Gjirokastra – jednego z dwóch albańskich miast-muzeów, wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Po drodze zobaczymy jeszcze widowiskowe krajobrazy wąwozu Kelcyre, którym przejedziemy, aby dostać się do kolejnej doliny, tym razem doliny rzeki Drino, w której położona jest Gjirokastra.

W Gjirokastrze zatrzymamy się w zabytkowej części starówki, w hotelu urządzonym zgodnie z tradycyjnym staro-albańskim stylem. ©

Gjirokastra – Sarande

Celem dzisiejszego dnia jest dotarcie nad Morze Jońskie do miejscowości Sarande.
Początkowo trasa prowadzi w otoczeniu gór, ale zupełnie łagodnie, doliną rzeki Drino. Po dwudziestu kilometrach zaczyna się kilkukilometrowy podjazd na przełęcz Oafe Muzines (570 m n.p.m.). Droga wspina się serpentynami po zboczach gór Gjere, dostarczając wspaniałych widoków na dolinę Drino i górskie szczyty. Wokół kolorowe łąki i pastwiska z widocznymi w oddali szałasami i trzodami owiec i kóz.

Za przełęczą rozpoczyna się zjazd początkowo górską częścią doliny rzeki Bistrice. Krajobraz jest bardziej zagospodarowany, na wzgórzach pojawiają się zabudowania i bujna roślinność – drzewa oliwkowe, orzechowe, sady owocowe, cyprysy, pinie, kolorowe kwiaty.
Po drodze zobaczymy słynne „niebieskie oko” „Syri i kalter” – źródło rzeki Bistrice, które wybijając z dużej głębokości (do tej pory udało się nurkom zejść maksymalnie do 50 metrów) z potężną siłą tworzy na powierzchni „oko” w niezwykłym błękitnym kolorze z krystalicznie czystą wodą. To cudo natury było w czasach komunistycznych, uznawane za prywatną własność Envera Hodży i zapraszał on tutaj tylko najważniejszych gości.

Dalej, aż po wybrzeże rozciąga się rozległy, lekko pofalowany płaskowyż. Po drodze zobaczymy jedną z najstarszych w Albanii cerkiew z połowy XI wieku. Jest to dobrze zachowana, o ciekawej archaicznej architekturze, cerkiew św. Mikołaja w okolicach wioski Mesopotam.

Jeszcze tylko pokonanie niewielkiego wzniesienia nadmorskiego pasma górskiego i zobaczymy błękit Morza Jońskiego.

Kolejne dwa noclegi spędzimy na Morzem Jońskim, w najsłynniejszym kurorcie Albańskiej Riwiery – miasteczku Sarande.

Sarande to wibrujące nadmorskie miasto, o korzeniach sięgających czasów starożytnych, obecnie przyciągające jednak głównie plażowiczów. Położone w najbardziej południowej części Riwiery Albańskiej tuż przy granicy z Grecją. Kilka razy w ciągu dnia odpływają stąd promy na grecką wyspę Korfu, oddaloną zaledwie o kilkanaście kilometrów. ©

Saranda – Butrint – Saranda

Rano wyruszymy do antycznego miasta Butrint – wpisanego na listę UNESCO. To dobrze zachowane ruiny starożtnego miasta, największe poza Grecją i Włochami. Popołudnie zaś poświęcimy na odpoczynek, np. na jednej z plaż w okolicy Sanrandy, w wiosce Ksamil, położonej na półwyspie oddzielającym lagunę Butrint od morza. Są tam ładne białe, piaszczyste plaże, z lazurową wodą i małe cztery skaliste wysepki, porośnięte bujnymi gajami śródziemnomorskimi, na które można dopłynąć o własnych siłach. Wokół świetne górskie widoki, także na odległą zaledwie o 3 km wyspę Korfu.

Butrint znajduje się na końcu wąskiego półwyspu, który oddziela Morze Jońskie od słonego jeziora Butrint.  Objedziemy je dziś dookoła. Droga wije się wśród wzgórz, nieustannie w górę i w dół. Podjazdy są krótkie i niezbyt ostre, jednak liczne. Widoki za to rozległe i imponujące, głównie na słone jezioro Butrint, na którym rozłożone są liczne platformy do hodowli małż, a z drugiej strony na błękitne wody Morza Jońskiego i wyspę Korfu. ©

Saranda – Dhermi

Cały dzisiejszy dzień to podróż wzdłuż Albańskiej Riwiery, czyli wybrzeża Morza Jońskiego. Kręta droga z licznymi podjazdami i zjazdami poprowadzona jest na zboczach nadmorskiego pasma górskiego, i obfituje w fenomenalne widoki gór, wciśniętych między skały zatoczek z białymi plażami, a przede wszystkich turkusu morza.  Przejedziemy przez wiele mniejszych i większych wiosek i miasteczek, znanych albańskich kurortów, jak Lukove, Borsch, Qeparo, Himare. Krajobrazy, jakie tworzy tutaj natura, kontrastują z pozostałościami czasów komunistycznych, zaniedbanymi lub opuszczonymi budynkami, czy licznymi bunkrami, które nadal „strzegą” nawet na plażach – choć zyskały nowe funkcje, np. sezonowych barów.
Nad zatoką Porto Palermo obejrzymy powstałą w średniowieczu, a rozbudowaną przez Ali Paszę w XVIII wieku twierdzę, a także bazę okrętów podwodnych.

Ostanie 20 km za miejscowością Himare rozpoczyna się od bardzo wymagającego podjazdu, z którym na rowerze zmierzą się tylko chętni. Wysiłek wynagradzają wspaniałe widoki. Pozostali pokonają ten ostatni odcinek busem.

Po całym dniu wymagającej i pełnej wizualnych wrażeń trasy, dojedziemy do przyklejonej między skałami wioski Dhermi. Poniżej niej znajduje się pasmo rozległych plaż, gdzie zatrzymamy się na ostatni w Albanii nocleg. ©

Dhermi – przełęcz Llogarase – Tirana – Szkodra

Ostatniego dnia pobytu w Albanii udamy się w kierunku stolicy kraju – Tirany. Aby do niej dotrzeć, czeka nas około czterogodzinny transfer busem.

Po drodze przejedziemy przez przełęcz Llogarase (1 027 m n.p.m). Podjazd zatykającymi dech w piersiach serpentynami oblepiającymi spadające prosto do morza gołe, trawiasto skaliste zbocze zapewnia wrażenia i widoki, które na długo zostają w pamięci.

Do Tirany przybędziemy około południa. Wibrująca, kolorowa, gwarna, głośna, chaotyczna. Przejazd przez centrum Tirany bardziej przypomina klimat bliskowschodni niż europejski. Zasady ruchu wprawdzie istnieją, ale raczej nie po to by ich przestrzegać.
Wspólnie udamy się na krótki spacer aby zobaczyć najbardziej charakterystyczne miejsca miasta, jak  stary bazar, meczet, wieżę zegarową, czy willę Envera Hodży.

Po południu wyruszymy w podróż powrotną do Polski.  Po drodze zatrzymamy się na nocleg w okolicach Szkodry. ©